قال الصادق جعفر بن محمد (علیه السلام) اذا کان یوم القیامة نشر الله تبارک و تعالی رحمته حتی یطمع ابلیس فی رحمته.
امام صادق علیه السلام فرمودند: «وقتی روز قیامت فرا می رسد خداوند رحمت خود را آنقدر وسعت و گسترش می دهد که حتی شیطان نیز به رحمت او طمع می نماید.»
توجه به رحمت و تفضل حضرت باری تعالی شخص با ایمان را به نجات از عذاب قیامت امیدوار می نماید و به وی نوید عفو و بخشش می دهد و توجه به عدل و دادگری خداوند، برای مومن واقعی موجب خوف از عذاب قیامت است و او را با اقتضای لغزش ها و گناهانی که دارد، دچار بیم و نگرانی می نماید و این هر دو حالت لازم است در ضمیر افراد با ایمان باشد، یعنی هم به رحمت خداوند امیدوار باشند و هم از عذاب او خائف باشند. بسم الله الذی لا أرجو الا فضله و لا أخشی الا عدله؛ «به نام خداوندی که جز به فضل او امید ندارم و جز از عدل او ترسی ندارم.»
اگر افراد در روز جزا مورد عنایت خدا واقع شوند و مشمول عفو و بخشش حضرت حق قرار گیرند، به آسانی از شداید قیامت رهایی می یابند و در بهشت جاودان مستقر می‌گردند، زیرا در زمینه رحمت و رأفت الهی ممکن است با کوچکترین مستمسک، از بزرگترین لغزش چشم پوشی گردد و کوه گناه به کاهی از عمل صالح بخشیده شود و گناهکار را از کیفر و مجازات معاف سازند در این باره نمونه های بسیاری در خلال روایات اولیای اسلام آمده است.
قال رسول الله (صلی الله علیه وآله): حوسب رجل ممن کان قبلکم فلم یوجد له من الخیر شی ء الا أنه کان یخالط الناس و کان موسرا و کان یأمر غلمانه أن یتجاوزوا عن المعسرین فقال الله عزوجل: نحن أحق بذلک منه بتجاوزوا عنه.
رسول اکرم (صل الله علیه وآله) فرمود: «مردی از امم گذشته که دارای تمکن و ثروت بوده در پیشگاه الهی مورد محاسبه قرار می‌گیرد، در نامه عملش کار خوبی مشاهده نمی شود، جز آن که در معاملات و معاشرت های خود با مردم رعایت حال افراد فقیر و بی بضاعت را می نمود و به غلامان خویش سفارش کرده بود که اگر افرادی به من مدیونند اما بی بضاعت و تهی دست هستند، از آنان مطالبه طلب ننمایید و از حسابشان چشم پوشی کنید. آنها از مال دنیا دستشان خالی است، چیزی ندارند و نمی توانند بدهی خویش را بپردازند.»
خداوند می فرماید: من به ارفاق نسبت به افراد تهی دست و بی بضاعت از او شایسته تر هستم و به فرشتگان و مأمورین حساب می فرماید: «از وی بگذرید.» یعنی هم اکنون این شخص با دست خالی در موقف حساب قرار گرفته و چیزی از اعمال خوب ندارد، شایسته است که مشمول عفو و بخشش قرار گیرد.
اگر خداوند اراده فرماید با مردم بر اساس عدل و داد رفتار نماید و تمام جزئیات کارهای دوران عمر آنها را که در پرونده اعمالشان ثبت شده با دقت مورد رسیدگی قرار دهد، هرگز از گرفتاری و عذاب رهایی نمی یابند و به فلاح و رستگاری نایل نمی گردند. آیا می شود یک انسان ، هر قدر هم از گفتار و رفتار خویش مراقبت شرعی نماید، تمام عمر را بدون لغزش بگذراند و از عفو و بخشش الهی بی نیاز باشد؟ قرآن شریف به این پرسش پاسخ می‌گوید: و لولا فضل الله علیکم و رحمته ما زکا منکم من أحد ابدا؛ «اگر فضل و رحمت الهی شامل حالتان نشود، هیچ یک از شما به پاکی و رستگاری نائل نخواهید شد.»
