موانع خودسازی

1. انباشته شدن گناهان

فرمود: هر گاه بنده ای گناهی مرتکب شود، نقطه سیاهی در قلبش پیدا می گردد. اگر توبه کرد، برطرف می شود و اگر توبه نکرد، گناه روی گناه می آید و کم کم سیاهی همه قلب او را فرا می گیرد و با قلب سیاه و گناه بسیار می میرد، و خداوند درباره آنان می فرماید:

«بَلْ رانَ عَلی قُلُوبِهِمْ ما کانُوا یَکْسِبُونَ » «تاریکی و کارهای زشتشان بر دل های آنان چیره گشته و پرده ای ایجاد نموده.» پس عاقل کسی است که خود را مرده پندارد و از خدا طلب رجعت به دنیا نماید تا توبه کند و خود را اصلاح نماید و رابطه را با شیطان قطع کند، اینجاست که خدا دست او را می گیرد تا خود را اصلاح نماید.

2. وابستگی های دنیوی

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلّم) إِنَّ أَوَّلَ مَا عُصِیَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ سِتٌّ حُبُ الدُّنْیَا وَ حُبُ الرِّئَاسَهِ وَ حُبُ الطَّعَامِ وَ حُبُّ النَّوْمِ وَ حُبُّ الرَّاحَهِ وَ حُبُّ النِّسَاءِ.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: اوّلین چیزی که به وسیله ی آن معصیت خدا انجام گرفت، شش صفت بود: علاقه به دنیا، علاقه به ریاست، ، علاقه به غذا، علاقه به خواب، علاقه به راحتی، علاقه به زن.

3. پرخوری

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَ الْبَطْنَ لَیَطْغَی مِنْ أَکْلِهِ وَ أَقْرَبُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ مِنَ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ إِذَا خَفَّ بَطْنُهُ وَ أَبْغَضُ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا امْتَلَأَ بَطْنُهُ.

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: شکم در اثر پرخوری طغیان می کند. نزدیک ترین احوال بنده به خدا هنگامی است که شکمش خالی باشد، و بدترین حالات وقتی است که شکمش پُر باشد.

همچنین امیرالمؤمنین(علیه السلام) می فرماید: نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَی أَسْرِ النَّفْسِ وَ کَسْرِ عَادَتِهَا التَّجَوُّعُ.

گرسنگی بهترین کمک برای کنترل نفس و شکستن عادت های او می باشد.

4. پیروی از هوای نفس

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «لا تَتَّبِعِ الْهَوی فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ.»

از هوای نفس پیروی مکن که تو را از راه خدا منحرف می کند.

5. زیاد سخن گفتن

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) به ابوذر فرمود: عَلَیْکَ بِطُولِ الصَّمْتِ فَإِنَّهُ مَطْرَدَهٌ لِلشَّیَاطِینِ وَ عَوْنٌ لَکَ عَلَی أَمْرِ دِینِک .

تو را به طول سکوت سفارش می کنم، زیرا بدین وسیله شیطان از تو دور می شود. سکوت کمک خوبی است برای حفظ دین.

6. نشناختن مسیر شیطان و تبعیت از او

خداوند متعال می فرماید: یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ وَ مَن یَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَ الْمُنکَرِ وَ لَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکمُ ْ وَ رَحْمَتُهُ مَا زَکیَ مِنکمُ مِّنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَ لَکِنَّ اللَّهَ یُزَکیّ ِ مَن یَشَاءُ وَ اللَّهُ سمَِیعٌ عَلِیم.(1)

ای کسانی که ایمان آورده اید، پای از پیِ گام های شیطان منهید، و هر کس پای بر جای گام های شیطان نهد [بداند که ] او به زشت کاری و اعمال ناپسند وامی دارد، و اگر فضل خدا و رحمتش بر شما نبود، هرگز هیچ کس از شما پاک نمی شد، ولی [این ] خداست که هر کس را بخواهد پاک می گرداند و خدا [ست که ] شنوایِ داناست.

7. پیمان شکنی با خداوند

خداوند متعال می فرماید: إِنَّ الَّذِینَ یَشْترَُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَیْمَانهِِمْ ثَمَنًا قَلِیلاً أُوْلَئکَ لَا خَلَاقَ لَهُمْ فیِ الاَْخِرَهِ وَ لَا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لَا یَنظُرُ إِلَیهِْمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ لَا یُزَکِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیم.

کسانی که پیمان خدا و سوگندهای خود را به بهای ناچیزی می فروشند، آنان را در آخرت بهره ای نیست و خدا روز قیامت با آنان سخن نمی گوید، و به ایشان نمی نگرد، و پاکشان نمی گرداند، و عذابی دردناک خواهند داشت.

8. نداشتن واعظی از درون و دوست مشفق

قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) مَنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَاعِظٌ مِنْ قَلْبِهِ وَ زَاجِرٌ مِنْ نَفْسِهِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ قَرِینٌ مُرْشِدٌ اسْتَمْکَنَ عَدُوُّهُ مِنْ عُنُقِهِ .

امام صادق (علیه السّلام) فرمود: کسی که واعظی از قلبش، و مانعی از نفسش نداشته باشد، و دوست هدایت کننده برای او نباشد، دشمنش بر دوشش سوار می شود.

اگر انسان مؤمن، تلاش خویش را برای تهذیب نفس انجام دهد و سعی در رفع این موانع نیز داشته باشد، امید است که بتواند نفسش را تهذیب نموده و بر خودش مسلط گردد.