اخلاق اجتماعی و حسن خلق رسول خدا (ص)

یکی از مهمترین علل موفقیت رسول اکرم (ص) در انجام آن رسالت عظیم و آسمانی، خوی نرم و ملایم آن حضرت بود. در رفتار با مردم بسیار بردبار و حلیم بودند و نسبت به آنها حسن رفتار و حسن ظن داشتند. به طوری که با اخلاق کریمه خویش و با مهر و محبت بی‌شائبه جان‌ها را شیفته خود می‌ساختند. تا آنجا که توانستند در جامعه منحط عربستان آن روز انسان‌هایی را تربیت کنند که هر کدام الگویی برای انسانیت و حجتی برای اثبات اصالت این آئین آسمانی بشمار روند.
خدا درباره خلق و خوی آن حضرت در قرآن خطاب به پیامبر می‌فرماید:
همانا تو بر خلقی عظیم آراسته‌ای، ای پیامبر به موجب رحمت و لطف الهی، تو نسبت به مردم مهربان بوده و اخلاق نرم و ملایمی داری. اگر خشن و سخت‌دل بودی و اخلاق درشتی داشتی، همه از دورت پراکنده می‌شدند پس با آنها همیشه در حال بردباری و حلم و حسن خلق رفتار کرده برایشان طلب آمرزش کن و در کارها با ایشان مشورت نما، و آنگاه که بر کاری تصمیم گرفتی توکل بر خدا کن، چه آنکه خدا توکل‌کنندگان رادوست دارد.
سیره همه انبیا بر همین منوال بوده است که همواره با مردم به ملایمت و مهربانی رفتار می‌کردند. همچنانکه درمورد اعزام حضرت موسی و برادرش برای هدایت فرعون خداوند متعال فرمود: با فرعون نرم و ملایم سخن بگویید، شاید در اثر سخنان نرم شما متذکر حقایق شود یا از عذاب الهی بهراسد. ارزش و اهمیت این صفت پسندیده تا آنجاست که روزی در پاسخ به سوال اسامه که پرسید: بهترین چیزی که به انسان عطا شده چیست؟ فرمود: خوش اخلاقی.
امام حسین (ع) به نقل از پیامبر (ص) فرمود: برای افراد خوش خلق پاداشی است مثل پاداش آنهاییکه روزها را روزه می‌گیرند و شب‌ها را نماز می‌خوانند و در جای دیگر فرمود «خوش خلقی گناهان را ذوب می کند و از بین می‌برد همانطور که خورشید یخ راذوب می‌کند» پرسیدند: خوش خلقی چیست؟ فرمود:
خوش خلقی به این است که: پیوند دوستی برقرار کنی با کسی که از تو بریده و عفو نمایی کسی را که به تو ظلم کرده و عطا کنی به آنکه از تو دریغ نموده است.
در مقام دعا با خالق رحمان می‌گفت:خدایا خلقم را نیکو فرما.
خدایا از اخلاق ناپسند به دورم دار و برای اجتناب از ناروایی‌ها یاری‌ام فرما.
حضرت رضا (ع) به نقل از رسول خدا (ص) فرمودند: جبرئیل از جانب پروردگارم بر من نازل شد و گفت: ای محمد بر تو باد که «حسن خلق» را همراه خودسازی، زیرا بدخلقی خیر دنیا و آخرت را از بین می‌برد
سپس فرمود‌‌: بدانید که شبیه‌ترین شما به من کسانی هستند که اخلاقشان از همه نیکوتر باشد.